Ka’ba - black granite, an naomh lár san Islam agus ar an chúinne oirthearach, cloch beag dubha, an ‘al-hajar, al aswad’.

Tugann an gcloch beag dubh sin structúir spáis
nó claonadh do billiúin na Moslamach. Sheasann an gloch sin i lár an domhain, - ‘an qibla’ - an dtreo do gach guí na Moslamach. Deireann siad go bhí an gloch sin comh bán le sneachta nuair a thit sé ach chas sé mar dubha leis peaca an domhain.

Gloch sneachtúil beag, sin é an rud atá ag gach duine, a tugann cruth don chruinne, tá rud mar sin ag gach duine san seomra seo in ár chinn, sort ‘qibla’ ag droim ar ais Chuireann na glochanna sin orainn i lár an domhain, an bhraith go bhíonn muid ingearrach, bunús na cruinne i spás inchredite.

Na orgánaí otolithic, dhá braiteoirí; an utricle agus an saccule - suite is faide isteach san chluaisaí. Glac clocha duirlinge (de cloch bán d’arb ainm calcium carbonate) neadaith i glae atá suite ar brat ribí beaga. Tá an utricle ingearach in ár chinn agus an saccule cothrománach agus le chéile chuireann siad orainn a theoshuíomh. Tá a lán clochanna in san utricle agus san saccule, níl siad ach gainneamh micreascópach bailithe le chéile mar carn i maitrís próitéin. Ach in ár gomharsana na iasc, ár sinséar diadh ar ndiaidh, coimeádann siad leagtha amach agus infheicithe (uaireanta comh mhór mar marmaraí) carraig slantúil bheag d’arb ainm otoliths, “glochanna chluaise”. Tá sé cosúil le trí na mblainta tháinig ár ‘al - hajar al - aswad’ trí chasúr feargach déithe.

Is ea iad otoliths san iasc na chuid is aisteach agus aoibheann san anatamaíocht veirteabrach. Cosúil le píosaí dealbhóireachta, le dromchla ghlan agus ildathach. Níl aon duine chinnte faoi cad a dheannann siad ach cosúil le ar chinn tá siad suite mar braiteoireacht cosúil le ár utricle agus saccule, suite ar brat ribí beaga agus tugann a eolas ghluaiseacht don iasc cá bhfuil sé sé san spás.

Tá otoliths mór ag iasc atá ina chonaí i dtimpeallachtaí casta cosúil le leabaí ceilp agus sceir agus tá chinn beag an na iasc a chaitheann a chuid ama ag snámh go tapaí i líne díreach.

Ghlac na otoliths pairt mór inár éisteacht fresin, mar tá siad glocha (tá domhantarraingt difriúil aige ná an méad eile don iasc) tá a chuid comharthaí tar éis tonnta diffriúil ná an comharthaí eile san choirp na ainmithe agus deannann an ainmithe aistriúcháin leis an difríocht sin. Le sin go suimúil i daoine úsáidimuid chóras eile do ár éisteacht anois ach tá muid ábalta fuaim árd a chloisint len ár otolithic organaí, coimeadann na otoliths mothálacht!

is cóiriú é an téacs seo ar an aiste Leftovers / The Orienting Stone, Listening to our inner pearl ó D. Graham Burnett do Cabinet Magazine

aistriúcháin agus cóiriú ó Ruairí Ó’Donnabháin